Trước thời hạn chót đặt ra, một số quan chức của Nhà Trắng nói với AFP rằng, Tổng thống Donald Trump đã nói rõ, ông không muốn xác nhận Iran tuân thủ thỏa thuận hạt nhân lịch sử đã ký kết.

Iran và các nước P5+1 tại lễ ký kết thỏa thuận hạt nhân lịch sử năm 2017.    Ảnh: Reuters

Tổng thống Donald Trump ngày 4-10 có tuyên bố mạnh mẽ chống lại thỏa thuận hạt nhân Iran (còn được biết đến là Kế hoạch hành động chung toàn diện - JCPOA) vốn để kiềm chế chương trình hạt nhân của Tehran. Tuy nhiên, các quan chức nói rằng, việc xé bỏ thỏa thuận này theo như tuyên bố của ông chủ Nhà Trắng vẫn còn rất xa vời.

Tổng thống Trump đang đối mặt với thời hạn chót vào ngày 15-10 tới phải tuyên bố Iran có tuân thủ thỏa thuận hạt nhân hay không, một quyết định có thể gây phương hại đến thỏa thuận được sự ủng hộ mạnh mẽ của các cường quốc khác tham gia đàm phán văn kiện này, bao gồm Anh, Pháp, Trung Quốc, Nga và Đức.

Trước thời hạn chót này, một số quan chức của Nhà Trắng nói với AFP rằng, Tổng thống Trump đã nói rõ, ông không muốn xác nhận Iran tuân thủ hiệp định này. Theo AFP, ông chủ Nhà Trắng đang xem xét việc khởi động hủy bỏ thỏa thuận JCPOA lên Quốc hội trong bối cảnh chính quyền của Tổng thống Donald Trump đang cân nhắc xem thỏa thuận này có phục vụ các lợi ích an ninh của Mỹ hay không. Tuy nhiên, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Jim Mattis lại cho rằng, về cơ bản, Iran đã tuân thủ thỏa thuận này.

Trong phiên điều trần trước Hạ viện Mỹ, ông Mattis nêu rõ: “Tôi tin, họ cơ bản tuân thủ thỏa thuận hạt nhân. Có một số lĩnh vực họ tạm thời không đáp ứng được xét theo khía cạnh này, nhưng nhìn chung cộng đồng tình báo của chúng ta tin rằng, họ đã tuân thủ và Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế  (IAEA) cũng nói như vậy”. Ông Mattis cũng lưu ý, thỏa thuận hạt nhân Iran phù hợp với lợi ích quốc gia Mỹ và cho rằng, Washington nên cân nhắc duy trì thỏa thuận hạt nhân Iran, trừ khi chứng minh được Tehran không tuân thủ thỏa thuận hoặc thỏa thuận này không có lợi cho an ninh quốc gia Mỹ.

Đây là thỏa thuận hạt nhân lịch sử, được xem là di sản để đời của Tổng thống Barack Obama được ký kết năm 2015, cởi trói cho Tehran khỏi các lệnh trừng phạt kinh tế mạnh mẽ,  đổi lại quốc gia Hồi giáo giới hạn về việc làm giàu uranium. Theo thỏa thuận ký kết, cứ mỗi 3 tháng, Tổng thống Trump phải quyết định xem liệu Iran có vi phạm thỏa thuận hay không, vấn đề gây đau đầu cho ông. Chính quyền của ông Trump đã công khai cáo buộc Iran vi phạm “tinh thần” của JCPOA.

Dù lâu nay thường phản đối thỏa thuận này, nhưng chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đã hai lần xác nhận với Quốc hội rằng, Tehran vẫn đang tuân thủ thỏa thuận, theo quy định của luật pháp Mỹ. Nhưng lần này, thực tế cho thấy, ông Trump đang tìm mọi cách để “buộc tội” Iran. Chính quyền Trump đã có những dấu hiệu cho thấy lần xác nhận thứ ba sẽ khó có khả năng xảy ra như hai lần trước. Trong trường hợp ông Trump từ chối xác nhận sự tuân thủ của Iran, Quốc hội Mỹ sẽ có 60 ngày để đưa ra quyết định về việc khôi phục các lệnh trừng phạt nhằm vào Tehran, vốn được Washington dỡ bỏ theo JCPOA.

Vấn đề còn lại là ở Iran. Nhưng Tehran khẳng định sẽ không vội vã. Trả lời phỏng vấn trang mạng Politico, Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif khẳng định, Tehran sẽ không vội vã hủy bỏ thỏa thuận hạt nhân này, nếu Mỹ quyết định đơn phương rút lui. Ông Zarif khẳng định, Iran sẽ không rút khỏi JCPOA ngay lập tức nếu chính quyền Trump từ chối xác nhận sự tuân thủ của Tehran. Ông cho rằng, Iran sẽ chờ đợi quyết định của Quốc hội Mỹ. Theo ông Zarif, Quốc hội Mỹ trong quá khứ từng quyết định giữ nguyên thỏa thuận này và họ có thể làm như vậy một lần nữa. Ngoại trưởng Zarif cũng cho rằng, vấn đề này còn phụ thuộc vào phản ứng của Liên minh Châu Âu (EU).

KHẢ ANH